Nie istnieje formalny kraj, który promuje lub specjalnie wspiera status apatrydyzmu (bezpaństwowości) jako pożądanego sposobu życia. Większość państw i organizacji międzynarodowych dąży do eliminacji bezpaństwowości, ponieważ bycie bezpaństwowcem wiąże się z ograniczeniem praw i ochrony. Niemniej jednak istnieją miejsca, które z różnych powodów mogą być bardziej przyjazne dla bezpaństwowców lub osób chcących żyć poza tradycyjnym systemem obywatelstwa.
1. Miejsca sprzyjające bezpaństwowości
Międzynarodowe wody i morza
- Wody międzynarodowe nie należą do żadnego państwa, co oznacza, że osoby przebywające tam mogą teoretycznie unikać przynależności państwowej.
- Statki pod „flagą wygodną”:
- Niektóre statki rejestrują się w krajach o łagodniejszych przepisach, takich jak Panama, Liberia czy Wyspy Marshalla. Choć nie jest to bezpaństwowość, może to być formą unikania formalnych związków z konkretnym krajem.
Seasteading (kolonie na morzu)
- Ruch seasteadingu dąży do tworzenia niezależnych, pływających społeczności na wodach międzynarodowych.
- Organizacje, takie jak Seasteading Institute, promują ideę życia poza granicami państw, choć formalnie mieszkańcy takich społeczności nadal musieliby posiadać obywatelstwo jakiegoś kraju.
2. Kraje z bardziej otwartymi przepisami dla apatrydów
Niektóre kraje oferują specjalne programy ochrony i wsparcia dla bezpaństwowców, ale nie zachęcają do świadomego rezygnowania z obywatelstwa:
Holandia
- Posiada rozwinięte procedury rejestracji bezpaństwowców.
- Bezpaństwowcy mają prawo do podstawowych usług, takich jak opieka zdrowotna i edukacja, a po kilku latach mogą ubiegać się o obywatelstwo.
Szwecja
- Bezpaństwowcy mogą ubiegać się o prawo pobytu, co pozwala im na dostęp do pracy i usług społecznych.
- Szwedzkie przepisy wspierają integrację bezpaństwowców.
Kanada
- Chociaż Kanada nie oferuje specjalnego statusu dla apatrydów, jest znana z otwartej polityki wobec uchodźców i osób, które straciły obywatelstwo.
Stany Zjednoczone
- USA mają przepisy chroniące bezpaństwowców, umożliwiające im uzyskanie prawa pobytu i pracy na mocy prawa imigracyjnego.
3. Kraje lub miejsca promujące swobodę i niezależność od systemu państwowego
Niektóre społeczności lub miejsca mogą być bardziej otwarte na osoby, które chcą żyć poza tradycyjnymi strukturami państwowymi:
Liberland
- Mikro-naród założony w 2015 roku między Serbią a Chorwacją na niezamieszkanym terenie.
- Deklaruje swobodę od przepisów państwowych i zaprasza ludzi do życia w „wolności”. Choć Liberland nie jest uznawany międzynarodowo, przyciąga osoby zainteresowane alternatywnymi formami życia.
Christiania (Dania)
- Wolne Miasto Christiania w Kopenhadze jest autonomiczną dzielnicą, która funkcjonuje niezależnie od wielu przepisów państwowych.
- Choć mieszkańcy formalnie mają obywatelstwa, miejsce to przyciąga ludzi chcących żyć poza systemem.
Wyspy Pacyfiku i społeczności izolowane
- Niektóre wyspy na Oceanie Spokojnym oraz plemiona żyjące w izolacji od współczesnego świata oferują przestrzeń dla życia bez formalnej klasyfikacji państwowej.
4. Międzynarodowe organizacje wspierające bezpaństwowców
Chociaż celem tych organizacji jest eliminacja bezpaństwowości, oferują wsparcie dla osób w takiej sytuacji:
UNHCR (Agencja ONZ ds. Uchodźców)
- Prowadzi programy ochrony dla bezpaństwowców, zapewniając im dostęp do podstawowych usług oraz wsparcie prawne.
- UNHCR działa na rzecz nadania obywatelstwa bezpaństwowcom tam, gdzie to możliwe.
Amnesty International
- Organizacja monitoruje sytuację bezpaństwowców i naciska na państwa, aby zapewniły im prawa podstawowe.
5. Przestrzenie neutralne
Są miejsca, które formalnie nie należą do żadnego państwa lub są neutralne:
- Antarktyda:
- Podlega traktatowi międzynarodowemu, nie jest własnością żadnego państwa. Życie tam na stałe jest jednak praktycznie niemożliwe.
- Międzynarodowa Stacja Kosmiczna (ISS):
- Teoretycznie jest przestrzenią neutralną, ale wszyscy jej mieszkańcy są powiązani z krajami, które ich wysłały.
6. Bycie apatrydą jako wybór
Niektóre osoby rezygnują z obywatelstwa, by stać się „obywatelami świata” lub żyć poza strukturami państwowymi. Przykłady:
- Leśne wspólnoty: Ludzie decydujący się na życie w izolacji od społeczeństwa.
- Cyfrowi nomadzi: Osoby pracujące zdalnie, przemieszczające się między krajami, mogą świadomie unikać trwałego związku z jednym państwem.
Choć żadne państwo nie promuje statusu apatrydyzmu jako preferowanego sposobu życia, istnieją miejsca i inicjatywy, które są bardziej przyjazne osobom bez obywatelstwa lub szukającym alternatywnych form życia poza systemami państwowymi. Są to zarówno kraje z otwartymi przepisami wobec bezpaństwowców, jak i inicjatywy takie jak seasteading czy mikro-narody
