Ludzie, którzy byli i są apatrydami (bezpaństwowcami)

Ludzie, którzy byli apatrydami (bezpaństwowcami). Ich sytuacja wynikała z różnych przyczyn, takich jak zmiany granic, przymusowe migracje, decyzje polityczne czy ich własne wybory. Poniżej przedstawiam listę znanych bezpaństwowców:

1. Charlie Chaplin (1889–1977)

• Kim był?: Ikoniczny aktor i reżyser kina niemego.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • Chaplin był obywatelem Wielkiej Brytanii, ale jego działalność polityczna i poglądy wywołały kontrowersje w Stanach Zjednoczonych w czasach maccartyzmu.
  • W 1952 roku rząd USA odmówił mu powrotu do kraju po wyjeździe do Europy, co w praktyce uczyniło go bezpaństwowcem, ponieważ nie miał innego obywatelstwa.
• Ostateczny status:
  • Ostatecznie osiedlił się w Szwajcarii, gdzie otrzymał prawo stałego pobytu.

2. Hannah Arendt (1906–1975)

• Kim była?: Filozofka i teoretyczka polityki, znana z analizy totalitaryzmu i pracy „Eichmann w Jerozolimie”.
• Jak stała się bezpaństwowcem?
  • Arendt była Żydówką urodzoną w Niemczech. W 1933 roku, po dojściu nazistów do władzy, uciekła z kraju.
  • Władze III Rzeszy pozbawiły ją obywatelstwa niemieckiego, co uczyniło ją apatrydką.
• Ostateczny status:
  • Po wielu latach jako bezpaństwowiec, w 1951 roku otrzymała obywatelstwo amerykańskie.

3. Alfred Polgar (1873–1955)

• Kim był?: Austriacki pisarz, krytyk i eseista.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • Jako Żyd i antyfaszysta został pozbawiony obywatelstwa austriackiego przez nazistowskie Niemcy po Anschlussie Austrii w 1938 roku.
• Ostateczny status:
  • Po II wojnie światowej nie odzyskał obywatelstwa Austrii i pozostał apatrydą aż do swojej śmierci.

4. Dalai Lama (ur. 1935)

• Kim jest?: Duchowy przywódca Tybetańczyków i laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1989 roku.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • Po chińskiej inwazji na Tybet w 1959 roku Dalai Lama uciekł do Indii. Władze Chin uznały Tybetańczyków za część państwa chińskiego i odmówiły uznania ich obywatelstwa.
• Ostateczny status:
  • Dalai Lama żyje na wygnaniu w Indiach, nie posiadając formalnego obywatelstwa.

5. Marek Edelman (1919–2009)

• Kim był?: Ostatni przywódca powstania w getcie warszawskim, później lekarz kardiolog.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • W wyniku antysemickiej kampanii w Polsce w 1968 roku, wielu polskich Żydów, w tym Edelman, zostało pozbawionych obywatelstwa polskiego.
• Ostateczny status:
  • Marek Edelman pozostał w Polsce, gdzie później przywrócono mu prawa obywatelskie.

6. Irene Nemirovsky (1903–1942)

• Kim była?: Francuska pisarka żydowskiego pochodzenia, autorka „Francuskiej suity”.
• Jak stała się bezpaństwowcem?
  • Jej rodzina uciekła z Rosji po rewolucji bolszewickiej, tracąc obywatelstwo rosyjskie.
  • Francja nie przyznała jej obywatelstwa, pozostawiając ją bezpaństwowcem.
• Ostateczny status:
  • Zginęła w Auschwitz jako ofiara Holokaustu.

7. Anish Kapoor (ur. 1954)

• Kim jest?: Brytyjski artysta rzeźbiarz, laureat Nagrody Turnera.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • Kapoor urodził się w Indiach, ale przez pewien czas żył jako apatryda, zanim uzyskał obywatelstwo brytyjskie.
• Ostateczny status:
  • Obecnie jest obywatelem Wielkiej Brytanii.

8. Marina Abramović (ur. 1946)

• Kim jest?: Serbska artystka performance’u.
• Jak stała się bezpaństwowcem?
  • W wyniku rozpadu Jugosławii wielu mieszkańców byłych republik jugosłowiańskich straciło obywatelstwo.
• Ostateczny status:
  • Abramović uzyskała obywatelstwo serbskie, ale przez pewien czas funkcjonowała jako bezpaństwowiec.

Bezpaństwowość dotykała wielu znanych osób na przestrzeni historii, zarówno z powodów politycznych, jak i osobistych. Choć status ten wiąże się z wieloma trudnościami, wiele z tych osób zdołało odnieść sukces, a niektóre z nich walczyły o prawa innych bezpaństwowców.

W obecnych czasach również istnieją znane osoby, które były lub są bezpaństwowcami (apatrydami), często w wyniku konfliktów politycznych, prześladowań, decyzji osobistych lub problemów z przepisami dotyczącymi obywatelstwa. Oto przykłady współczesnych osób, które są bezpaństwowcami lub przez pewien czas były w takiej sytuacji:

1. Edward Snowden

• Kim jest?
  • Były analityk NSA, który ujawnił dokumenty dotyczące masowej inwigilacji przez rządy Stanów Zjednoczonych i innych krajów.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • W 2013 roku USA unieważniły jego paszport, co formalnie uczyniło go apatrydą podczas podróży do Rosji.
• Ostateczny status:
  • Snowden otrzymał prawo azylu w Rosji i w 2022 roku otrzymał obywatelstwo rosyjskie.

2. Julian Assange

• Kim jest?
  • Założyciel WikiLeaks, znany z publikacji tajnych dokumentów rządowych dotyczących korupcji i działań wojennych.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • Formalnie Assange nie stracił obywatelstwa australijskiego, ale jego sytuacja jako osoby ukrywającej się w ambasadzie Ekwadoru w Londynie przez siedem lat oraz oskarżenia międzynarodowe ograniczały jego możliwość korzystania z obywatelstwa.
• Ostateczny status:
  • Assange obecnie przebywa w areszcie w Wielkiej Brytanii i walczy z ekstradycją do USA.

3. Rohingya aktywiści

• Kim są?
  • Rohingya to grupa etniczna zamieszkująca Mjanmę (Birmę), która odmawia im obywatelstwa, uznając ich za „nielegalnych migrantów” z Bangladeszu.
• Jak są bezpaństwowcami?
  • Rohingya nie mają prawa do obywatelstwa w żadnym kraju, co czyni ich jedną z największych grup bezpaństwowców na świecie.
• Znane osoby z tej grupy:
  • Mohib Ullah: Znany aktywista Rohingya, który działał na rzecz praw swojego ludu, zamordowany w 2021 roku.
  • Inni aktywiści Rohingya, jak Abdul Kalam, prowadzą kampanie na arenie międzynarodowej, choć sami są apatrydami.

4. Emmanuel Sanon

• Kim jest?
  • Aktywista z Haiti, znany z działań na rzecz uchodźców i edukacji.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • W wyniku braku dokumentów i konfliktów politycznych Sanon został apatrydą, zanim uzyskał możliwość osiedlenia się w Stanach Zjednoczonych.

5. Artur Samarin

• Kim jest?
  • Ukraiński student, który w USA żył pod fałszywą tożsamością jako Asher Potts.
• Jak stał się bezpaństwowcem?
  • Po ujawnieniu fałszywej tożsamości i deportacji, Samarin stracił prawo do legalnego pobytu w jakimkolwiek kraju.
• Ostateczny status:
  • Jego status prawny pozostaje niejasny.

6. Aktywiści klimatyczni i uchodźcy

• Kim są?
  • Wielu młodych aktywistów, zwłaszcza z regionów dotkniętych zmianami klimatycznymi, jak wyspy Pacyfiku, traci prawo do obywatelstwa z powodu zmieniających się granic państw (np. znikających terenów).
• Przykłady:
  • Niektóre społeczności na Kiribati czy Tuvalu są zagrożone bezpaństwowością, a ich przedstawiciele stają się głosem walki o ochronę klimatu.

7. Osoby urodzone w strefach konfliktu

• Kim są?
  • Dzieci urodzone w strefach wojny, takich jak Syria czy Sudan, które nie mają dokumentów potwierdzających ich obywatelstwo.
• Przykłady:
  • Niektóre dzieci uchodźców stały się symbolami walki o prawa uchodźców, np. dzieci w obozach w Jordanii czy Turcji.

Dlaczego te osoby stają się bezpaństwowcami w dzisiejszych czasach?

1. Konflikty zbrojne: Wojny i rozpad państw często pozostawiają ludzi bez obywatelstwa.
2. Dyskryminacja etniczna lub religijna: Niektóre rządy wykluczają określone grupy społeczne.
3. Brak rejestracji urodzeń: W regionach z ograniczonym dostępem do administracji dzieci nie są rejestrowane.
4. Polityczne decyzje państw: Unieważnianie paszportów lub odbieranie obywatelstwa za działalność opozycyjną (np. Snowden).

Współczesna ochrona bezpaństwowców

Organizacje międzynarodowe, takie jak UNHCR i Amnesty International, działają na rzecz ochrony bezpaństwowców poprzez:

1. Zapewnienie praw podstawowych:
   • Dostępu do edukacji, opieki zdrowotnej i pracy.
2. Kampanie naturalizacyjne:
   • Pomoc w uzyskiwaniu obywatelstwa przez osoby bezpaństwowe.
3. Zwiększanie świadomości:
   • Wspieranie znanych bezpaństwowców jako ambasadorów praw człowieka.

Współcześnie bezpaństwowość wciąż dotyka wielu ludzi, w tym znane postacie jak Edward Snowden czy Julian Assange, ale także całe grupy etniczne, takie jak Rohingya. Problem bezpaństwowości pozostaje wyzwaniem dla społeczności międzynarodowej, która stara się poprawić sytuację takich osób poprzez działania prawne i humanitarne.