PESEL (Polski Elektroniczny System Ewidencji Ludności)

PESEL (Polski Elektroniczny System Ewidencji Ludności) to unikalny, 11-cyfrowy numer identyfikacyjny przypisany każdemu obywatelowi Polski oraz niektórym cudzoziemcom przebywającym na terenie kraju. PESEL jest wykorzystywany w celach administracyjnych i ewidencyjnych, umożliwiając jednoznaczną identyfikację osoby w systemach państwowych.

1. Historia PESEL-u

• Wprowadzony w Polsce 1 stycznia 1979 roku.
• Jego celem było ułatwienie zarządzania danymi obywateli i usprawnienie pracy urzędów oraz instytucji państwowych.
• Zastąpił wcześniejsze, mniej efektywne systemy ewidencji ludności.

2. Struktura numeru PESEL

Numer PESEL składa się z 11 cyfr, które zawierają informacje o dacie urodzenia, płci i mają dodatkową cyfrę kontrolną.

Układ numeru PESEL:

| RRMMDDPPPPK |

• RR – Rok urodzenia (dwie ostatnie cyfry).
• MM – Miesiąc urodzenia (z modyfikacją w zależności od stulecia urodzenia):
  • Osoby urodzone w:
    • 1900–1999: miesiące od 01 do 12.
    • 2000–2099: do numeru miesiąca dodaje się 20 (np. 01 → 21).
    • 1800–1899: do numeru miesiąca dodaje się 80 (np. 01 → 81).
    • 2100–2199: do numeru miesiąca dodaje się 40.
    • 2200–2299: do numeru miesiąca dodaje się 60.
• DD – Dzień urodzenia.
• PPPP – Kolejny numer porządkowy, w tym oznaczenie płci:
  • Ostatnia cyfra:
    • Liczba parzysta (0, 2, 4, 6, 8): kobieta.
    • Liczba nieparzysta (1, 3, 5, 7, 9): mężczyzna.
• K – Cyfra kontrolna:
  • Wyliczana na podstawie specjalnego algorytmu, który sprawdza poprawność całego numeru.

3. Przykład numeru PESEL

Numer PESEL: 02070803628

• 02: Rok urodzenia – 2002.
• 07: Miesiąc urodzenia – lipiec.
• 08: Dzień urodzenia – 8.
• 0362: Numer porządkowy (osoba płci żeńskiej, bo ostatnia cyfra przed cyfrą kontrolną to „2”).
• 8: Cyfra kontrolna.

4. Zastosowanie numeru PESEL

Numer PESEL jest używany w wielu obszarach administracji publicznej i życia codziennego:

1. Ewidencja ludności:
   • Umożliwia jednoznaczną identyfikację osoby w systemach państwowych.
   • Stosowany w urzędach przy wydawaniu dowodów osobistych, paszportów, prawa jazdy itp.
2. Służba zdrowia:
   • Wykorzystywany w systemach opieki zdrowotnej, np. przy zapisach do lekarza, e-receptach czy prowadzeniu dokumentacji medycznej.
3. Ubezpieczenia społeczne:
   • Numer PESEL jest używany w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) do ewidencji składek, rent i emerytur.
4. Edukacja:
   • Stosowany w szkołach i uczelniach do identyfikacji uczniów i studentów.
5. Bankowość i finanse:
   • Banki i inne instytucje finansowe używają PESEL-u do weryfikacji tożsamości klientów.
6. Prawo i administracja:
   • Wykorzystywany w systemach podatkowych (np. w Urzędzie Skarbowym), systemach sądowych i innych instytucjach państwowych.

5. Nadawanie numeru PESEL

1. Obywatele Polski:
   • Numer PESEL jest automatycznie nadawany przy rejestracji urodzenia w Urzędzie Stanu Cywilnego.
2. Cudzoziemcy:
   • Mogą otrzymać numer PESEL, jeśli są zameldowani w Polsce na pobyt czasowy lub stały, albo gdy zaistnieje potrzeba administracyjna (np. związana z podatkami).

6. Cyfra kontrolna – algorytm obliczania

Cyfra kontrolna w numerze PESEL jest wyliczana na podstawie specjalnego algorytmu, który sprawdza poprawność numeru:

• Każda cyfra numeru jest mnożona przez wagę:
  • Wagi: 1, 3, 7, 9, 1, 3, 7, 9, 1, 3.
• Wyniki mnożenia są sumowane, a następnie brany jest wynik modulo 10 (reszta z dzielenia przez 10).
• Cyfra kontrolna to różnica między 10 a resztą.

7. Bezpieczeństwo i ochrona danych

Numer PESEL jest danymi osobowymi i podlega ochronie zgodnie z przepisami prawa (RODO). Nie należy udostępniać go bez potrzeby, aby zapobiec możliwości kradzieży tożsamości.

Numer PESEL to kluczowy identyfikator w polskim systemie administracyjnym, zawierający informacje o dacie urodzenia, płci i porządku rejestracji. Jest uniwersalnym narzędziem identyfikacji w różnych dziedzinach życia, od zdrowia po finanse i edukację.